Emakumearen talentua Araban: Marijo Lojo Escalante

Marijo Lojo Escalante Gasteizen jaiotako emakume arabarra da. Urte askotan zehar lan honetan Artea eta Kultura batu zituen. Kultur kudeatzailea eta Diziplina Anitzeko Artista, txikitatik aurkitu zuen kolorean eta pintzeletan bere pasio handia. Banakako eta taldeko pintura-erakusketak ditu. Zazpi urte daramatza kultura-munduan profesionalki aritzen, Arabarako kultura-proiektuak sortzen, kudeatzen eta koordinatzen.

INSPIRARTE elkartea sortu zuen, gizarte-arazoak ikusarazteko, arte plastikoetatik abiatuta eta beste diziplina artistiko batzuk bateratuz, hala nola eszenikoak eta ikus-entzunezkoak.

Arropak, osagarriak eta osagarriak diseinatzen ditu, bere margolanetan oinarritutako pinturekin.

Bere azken ekarpena Raul Sanchez Alegriaren Zelandia poema-liburuko ilustrazioak eta azala izan ziren.

Nola iristen da artearen mundua zure bizitzara?

Beti egon zen nirekin, beti izan bainaiz erakarria eta ongi sentiarazten baitit hizkuntza eta transmititzeko gaitasuna, nire kasuan pinturatik. Zazpi urterekin, arautu gabeko marrazketa-eskoletara joaten hasi nintzen, eta hurrengo urtean olioan hasi nintzen, eta hantxe piztu zitzaidan lilura.

Zergatik erabaki duzu mundu honetan ekitea?

Beti egon naiz artearekin nolabait lotuta, nire lokaletan ostalaritza izanik, erakusketak, musika, antzerkia, magia eta abar egon dira, esperientzia aberasgarri horiei beti leku bat utziz. Denborarekin eta nire bizitzan aldaketa handiak eginez, duela zazpi urte iruditu zitzaidan beti nahi izan dudana garatzeko unea: margotzea.

Sentimendua, gizartean hautematen dudana nola sentitzen dudan eta nola sentiarazten nauen adieraztea. Oso errepikakorra da nire lanetan, begiradak batez ere femeninoak, emakumea, beldurrak, aldarrikapenak, hizkuntza bat nire pintzeletatik eta koloretik.

Zure ustez, zer da zure laneko gauzarik bereziena, gainerakoetatik bereizten zaituen «zerbait» hori?

Denok gara bereziak, beraz ni ere bai. Margotzen ditudan begiak nire zigilurik ezagunena dira, non behatzailea behatzen den, ikuslearentzat kezkagarria den zerbait eginez. Kolore ñabardura ugari, mundu oniriko batean, eta ezkutuko xehetasunekin, aurkitu zain.

Uste duzu zaila dela gaur egun artearen industrian tokiren bat aurkitzea?

Oso zaila. Artistak etengabeko prekarietatean bizi dira, eta urteetan zehar normaltzat hartzen joan da, hala ez denean. Ordainketa bidezkoago baten alde borrokatzen da, katearen amaieran artista baita gutxien jasotzen duena edo bere lanagatik ezer jasotzen ez duena.

Ez gara profil altuko artistez ari, gutxienekoak baitira. Beraz, industriak asko aldatu behar du eta hitzarmen arduratsu bat sortu behar du, beste edozein langilek bezalako parametroak zaindu eta markatuko dituena eskubide eta betebehar berberak izateko.

Eta teknologia berriei dagokienez, artearen eskutik joan daitezkeela uste duzu?

Harreman handia badago. Gaur egun, artista askorentzat adierazpen-tresna bat da, eboluziora ere eramaten duena. Tresna berri bat da gure orainaldian eta etorkizunean: Internet, diseinu digitala, beraz, artea eta teknologia aldi berean bilakatzen dira.

Noiz eta zergatik sortu zen Inspirarte Elkarte Soziokulturala.

Aurretik egindako proiektuen luzapen gisa sortu zen INSPIRARTE kultura-elkartea. Oso artista ezberdinak elkartzeak, baina fronte komun bat eginez, Araban nif bat izateko eta proiektuak garatzen jarraitzeko beharra sortzen du, hazten jarraitzeko gogoz. Ia 8 urte daramatzagu kultura-gaiak lantzen, eta denbora horren erdia INSPIRARTErekin egin dugu, bultzada emanez.

Artearen Historian zehar emakumeak alde batera utzi izana zalantza izpirik uzten ez duen baieztapena da; beraz, hitz egin dezagun orain genero-arrakalaz bi daturekin: emakume artisten % 55,7k 8.000 €baino gutxiago jasotzen dute urtean, gizonen % 38k muga hori zeharkatzen dute eta emakumeen % 88k 1.000 euro baino gutxiagorekin saldu behar dituzte beren lanak, gizonen kopurua % 71raino jaisten denean (Generoaren gaineko azterlana).

Horri dagokionez, emakume artistari lagundu behar zaio, ez bailitzateke desberdintasunik egon behar eremu honetan, ezta beste inon ere; jakina, tristeena da garai honetan egoera izugarri horiek ikusten jarraitzea. Semiramis González komisarioaren eta Carolina Rodovalho ikertzailearen arabera, emakumeek galerien katalogoen % 27 baino ez dute betetzen, eta haien obrak gizonenak baino gutxiago baloratzen dira, errentagarritasun txikiagoa dutela uste baitute.

Prado Museoak mila erakusketetako margolarien hamar lan baino ez ditu (Clara Peeters da ateak ireki zituen lehena, eta natura hila izateagatik da ezaguna).

Orain badakit lanean ari direla emakume artistari ikusgarritasuna emateko, eta haien lana merezi duten aintzatespena izaten hasi dela.

Museoez ari garela, uste duzu buelta bat eman behar zaiela Prado Museoko “gonbidatuak” bezalako erakusketei, hainbesteko polemika piztu baitu?

Jakin dakigun gauza bakarra da Prado Museoan eta Gasteizko Arte Ederren Museoan emakumea pertsona pasiboa dela, pausatzen eta margotzen uzten duena, eta ez dela egile gisa agertzen. Egileen lanak beren tailerrean edo biltegi batean daude, eta ez dira pintura-areto baten parte, gizonezko artista batek bezala; hori aldatu egin behar da. Ulertzen dut sentibera egotea gonbidatuak deitzen gaituzten orduan ‘, egoera horiek egunero-egunero bizi ditugunean.

Nola ikusten duzu etorkizuna emakume margolari gazteentzat?

Lan asko egin beharko dute beren lana eta horiek ikusarazteko. Espero dezagun gauzak errazago etorriko zaizkiela, oraindik ere konplikatua da. Izan ere, bi emakume baino ez daude Gasteizko Arte Ederren Museoko erakusketan, gizonezko artisten ehun lanen aurrean: Mentxu Gal eta Marisol Röset.

Mentxu Galek Pinturako Sari Nazionala jaso zuen 1959an, emakume batek jasotzen zuen lehen aldia izanik.