Emakumeen talentua Araban: Nekane Ramírez de la Piscina Audicana

Itzulpengintzan eta Interpretazioan lizentziaduna Granadako Unibertsitatean, eta ingeleseko zinpeko interpretea, Kanpo Arazoetako Ministerioak izendatua. Lan egiten duen hizkuntzak ingelesa, frantsesa, italiera eta gaztelania dira, zinpeko eta hitzaldietako itzultzaile eta interprete gisa, Nekane Says -en edukien zuzentzaile, ikuskatzaile eta sortzaile gisa.

Bere kontura ari da lanean itzulpengintzaren eta interpretazioaren sektorean 2000. urtetik.

Jatorrizko espezialitateak itzulpen juridiko-ekonomikoa eta zinpekoa eta hitzaldien interpretazioa (elkarren segidakoak eta aldi berekoak) izan diren arren, 22 urte hauetan zehar espezialitateak zabalduz joan da, itzulpen tekniko eta zientifikoaren esparruan eta marketin eta humanitateen munduan mugitzeraino.

Itzulpengintzako eta interpretazioko irakaslea izan da EHUn, eta ingeleseko irakaslea UNEDeko CUIDen, Urrutiko Hizkuntzen Unibertsitate Zentroan.

Nekane, kontaiguzu, zer da Nekane Says eta zein dira zure bezero potentzialak?

Nekane Says enpresa txiki bat da, hizkuntza guztietan eta modalitate guztietan itzulpen-, interpretazio-, zuzenketa- eta aholkularitza-zerbitzuak ematen dituena, zinpeko itzulpenetik eta interpretaziotik hasi eta hainbat hizkuntzatan edukiak sortzeraino, era guztietako ekitaldi eta laguntzetan aldi berean interpretatzetik eta industria-dokumentazioaren itzulpen teknikotik pasatuz.

Nekane Saysen bezero potentzialak partikularrak dira, edozein izapide egiteko zinpeko itzulpena behar dutenak, eta baita bere egunerokoan hizkuntza-zerbitzuak behar dituzten enpresa eta erakundeak ere.


Laneko hizkuntzak menderatzeaz gain, zure ustez, zer ezaugarri izan behar ditu itzultzaile on batek?

Hizkuntzak eta toreatzaileen balioa gauza bera dira, aurresuposatu egiten dira. Baina itzultzaile eta interprete on batek menderatu egin behar ditu lantzen dituen hizkuntzen kultura, birak, testuinguruak eta dokumentazio-gaitasuna. Azken ezaugarri hori funtsezkoa da kalitatezko zerbitzua eskaini ahal izateko. Zoritxarrez, ezinezkoa da diziplina guztietan espezialista izatea, baina dokumentazio-teknikak menperatzen baditugu, kalitatezko zerbitzua eskaini ahal izango diegu gure bezeroei. Jakin-mina eta ikasteko joera ere funtsezkoak dira, etengabe ezagutzeko eta ikasteko jarrera ona izatea beharrezkoa da, edozein aurrerapen teknologikori buruzko etengabeko azterketa eta etengabeko eguneratzea eskatzen duen lanbidea baita, gaur egungoa. Kultura orokor zabala izatea eta lan egiten dugun hizkuntza guztietan asko eta asko irakurtzea ere ezinbestekoa da.

Itzultzea bereziki zaila egin zaizun zerbait. Nola konpondu duzu?

Beno, beti sor daitezke konplikazioak lan bati ekiteko orduan. Itzulpen idatziaren kasuan, adituekin edo bezeroekin dokumentatzeko edo kontsultatzeko denbora izaten da, soluzio bat aurkitu ahal izateko, baina interpretazioan, batez ere aldi berean, ez dago aukera hori; beraz, prestakuntzako, entrenamenduko eta jakintzako urteek egoera konplexuenak konpontzeko estrategiak ondu eta garatzen dituzte. Zailtasunak izan ditudan egoera guztietatik, beti nabarmendu behar izan dut une bat, duela urte asko, non aldi bereko interpretazioaren sistema teknikoak huts egin zuen, eta aldatu egin behar izan nuen (aldiberekotik ondoz ondokora igaro) eta ebakuntza-gela batean sartu, kirurgilari estatubatuar batek beste kirurgilari lokal batzuen aurrean egindako ebakuntza itzultzeko. Zailtasuna ez zen izan interpretazioagatik beragatik, baizik eta interpretazioa egin behar izan zen testuinguruagatik. Inoiz ez dut ahaztuko ebakuntza-gela barruko usaina.

Zer diozu teknologiei buruz, itzulpenaren alde ala aurka daude?

Teknologiari begirada ireki eta positiboarekin begiratu behar zaio. Kasu gehienetan guri laguntzeko dago, eta geratzeko etorri da. Eragiten diguten teknologia guztien artean, lanbide honetan asko kezkatzen du itzulpen automatikoaren kontuak, software bat egiten duenak. Egia da teknologiak asko aurreratu duela arlo horretan, baina uste dut testu askok ez dutela ezertarako balio itzulpen automatikoko software batera jotzeak; itzulpenaren atzean dagoen pertsonak arima ematen dio azkenean testuari, eta hori makinek ez dute inoiz egingo.

Egia da, halaber, pandemian aurrerapen teknologikoek asko lagundu digutela.


Nekane, nola bizi izan zenuen itzulpengintzaren sektoreko ekintzailetza?

22 urte beteko ditut nire kontura lanean sektore honetan. Bere garaian, emakume gaztea eta esperientzia gutxikoa nintzenean, lan handia egin behar izan nuen neure burua ezagutarazteko eta etorkizuneko bezeroen konfiantza lortzeko. Nire familiaren laguntzari eta aholkularitzari esker, pixkanaka-pixkanaka tarte bat irekitzeko behar nituen sareak ehundu ahal izan nituen. Egia esan, lanbide honetan hasierako inbertsioa ez da oso handia, baina bere garaian ere ez zegoen laguntzak eta aholkularitza espezializatua jasotzeko aukerarik. Niretzat, ekintzailetzan arrakasta izateko gakoetako bat iraunkortasuna eta diziplina dira. Hurbileko pertsona batek esan zidan: “Nahiz eta lanik ez izan oraintxe bertan, eseri zure bulegoan, hartu telefonoa, hasi deika edo itxaron noiz deituko dizuten, baina eduki ordutegi bat eta lan-errutina bat, dena iritsiko da”. Eta hala izan zen.

Badakigu zenbait itzultzailek historian zehar egin dituzten manipulazio sexistak existitzen direla. Sexismoak itzulpen batzuei eragin diezaiekeela uste duzu?


Uf, gai hau oso zaila da itzulpengintzaren eta interpretazioaren munduan. Ez diot erreparatu nahi lehen egiten zenari, iraganeko urak ez baititu errotak mugitzen, eta oso nortasun proaktiboa dudalako eta etorkizunera begira, alferrik da iraganeko akatsak deitoratzea, praktika txarren adibidetzat hartzeaz gain, baina sexismoak eta, oro har, hizkuntza inklusiboak buruhauste ugari sortzen dizkigute lanbide honetan. Beti pentsatu izan dut itzultzaile eta kazetariek erantzukizun handia dugula hizkuntza bat erabiltzeko moduari buruz. Izan ere, hizkuntzak berez ez dira sexistak, horien erabilera, ordea, bai izan daiteke, baina dena beren testuinguruan jarri behar da, ez dira gauza bera XXI. mendea eta Erdi Aroa, eta hizkuntzak, gizarteak bezala, etengabeko bilakaeran daude. Erabilera batzuk hobetu daitezke, esate baterako, Giza Eskubideei Gizakiaren Eskubideak deitzeari uztea (hori da, hitzez hitz, frantsesez duten izena), baina ez dut hizkuntza inklusiboarekin obsesionatzeko beharrik ikusten. Nik uste dut ez dagoela gaizki esandako hitzik, gaizki interpretatua baizik, baina ñabardurekin beti.


Eta itzultzaileen bizitza profesionalean?

Nik esan dezaket ez dudala inoiz inolako diskriminaziorik izan nire lanean emakume izateagatik. Egia da oso lanbide feminizatuaz ari garela, agian hori da arrazoia. Baina inoiz ez naute baztertu emakume izateagatik, eta bikoteka lan egiten dugunean (aldi berean beti bikoteka lan egiten dugu ordubete baino gehiagoz interpretatu behar dugunean), kabinan elkarrekin gauden bi pertsonok gauza bera kobratzen dugu.

Eremu batzuetan, adibidez gizarte-zerbitzuen interpretazioan, interpretazioa egingo duen pertsona genero jakin batekoa izatea eskatu ohi da, hala nola biktimari zerbitzua ematen zaion genero-indarkeriako kasuetan, bortxaketetan eta kontsulta medikoetan. Baina uste dut hori ez dela diskriminazioa (ez emakumeekiko positiboa, ez gizonekiko negatiboa), praktikotasuna baizik.

Nekane, zer gomendatuko zenioke karrera amaitzear duen itzultzaile gazte bati?

Bada, esango nioke, bizitza osoan lanbide horretan jardun nahi badu, pazientzia handia izan dezala bidea egiteko, ez baita beti erraza izaten eustea, lana iritsi bitartean kostu batzuk ordaindu behar izaten baititu. Iraunkortasuna eta diziplina dira gakoa, pazientzia pixka batekin eta zorte on pixka batekin. Baina, era berean, esango nioke lanbide hau izugarri aberasgarria dela, egunero zerbait berria ikasteko aukera ematen dizuna. Lanbide honetan ere egunero egiten diogu azterketa geure buruari; izan ere, sormenezko guztia (eta itzulpena hala da) subjektibotasun askoren mende dago emaitza baloratzeko orduan.